English
Το χαρούπι είναι ένας καρπός αρκετά παρεξηγημένος. Οι παλαιότεροι θέλουν να το βγάλουν από τη μνήμη τους γιατί έχει ταυτιστεί με τα χρόνια της πείνας, καθώς ήταν μία από τις βασικές τροφές που έσωσε την Κρήτη από τον λιμό κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου καθώς δεν ήταν στην προτίμηση των Γερμανών στρατιωτών.
Τις επόμενες δεκαετίες από τροφή των φτωχών χρησιμοποιήθηκε αποκλειστικά σαν ζωοτροφή. Το χαρούπι είναι ένας θησαυρός που υποτιμήθηκε και ξεχάστηκε αλλά σταδιακά και διακριτικά κερδίζει τη θέση που του αξίζει στο τραπέζι μας. Το χαρούπι εκτός από τις θρεπτικές ουσίες που περιέχει χρησίμευε και ως μονάδα μέτρησης πολύτιμων μετάλλων και λίθων.
Η χαρουπιά κουβαλάει πλούσια ιστορία και πολλά διαφορετικά ονόματα. Η χαρουπιά πρωτοεμφανίστηκε στη Μέση Ανατολή (Συρία, Παλαιστίνη) και το όνομά της είναι αραβικής προέλευσης (karub). Η επίσημη ονομασία της προέρχεται από τα λατινικά Ceratonia Siliqua. Το όνομα Ceratonia προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη Κέρας (κέρατο) και έχει σχέση με το κερατόμορφο σχήμα του καρπού ενώ η λέξη Siliqua στα λατινικά σημαίνει λοβός. Στην Ελλάδα την συναντάμε κυρίως νότια με τις ονομασίες “κερατέα”, “κερωνία”, “ξυλοκερατιά”, “κουντουριδιά” ή “τερατσιά”.
Ο σπόρος που περιέχεται μέσα στον λοβό του χαρουπιού ονομάζεται “κεράτιον”. Κάθε λοβός περιέχει από 5 έως 20 σπόρους. Οι σπόροι είναι στρογγυλοί και επίπεδοι με σκληρό περίβλημα και σταθερό βάρος (0,2 gr). Είχαν το κατάλληλο μέγεθος για να χρησιμοποιηθούν ως σταθμά στις ζυγαριές των αργυραμοιβών ώστε να ζυγίζουν πολύτιμα μέταλλα.
Αργότερα στη βυζαντινή νομισματοποκοπία το κεράτιον ήταν μονάδα μέτρησης ευγενών μετάλλων. Αυτή η βυζαντινή μονάδα μέτρησης ταξίδεψε στην Ανατολή και έφτασε στην αραβική γλώσσα ως qirat. Η αραβική λέξη qirat ταξίδεψε πίσω στη Δύση και ενσωματώθηκε στα μεσαιωνικά λατινικά ως caratus. Από εκεί συνεχίζει τον δρόμο της και από το λατινικό caratus γίνεται το ιταλικό “carato”. “Carato” σημαίνει μονάδα μέτρησης καθαρότητας του χρυσού. Η λέξη αυτή γίνεται παγκόσμιας εμβέλειας και επιστρέφει στα ελληνικά ως αντιδάνειο. Το “καράτι” είναι πλέον γνωστό σε όλους ως ορολογία για την πιο μικρή μονάδα μέτρησης του χρυσού. Έτσι από τα χαρούπια φτάσαμε στα καράτια.
Το χαρούπι είναι πλούσιο κυρίως σε υδατάνθρακες (γλυκόζη και σακχαρόζη) ενώ έχει και υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη. Δεν περιέχει καθόλου λίπος ενώ είναι πολύ πλούσιο σε φυτικές ίνες. Είναι πολύ εύπεπτο και δεν περιέχει καθόλου γλουτένη, γεγονός που το καθιστά κατάλληλο για κατανάλωση από άτομα που πάσχουν από κοιλιοκάκη ή εμφανίζουν κάποιον βαθμό δυσανεξίας στη γλουτένη.
Λόγω της υψηλής περιεκτικότητας του σε ασβέστιο και μαγνήσιο μπορεί να χαρακτηριστεί ως το ιδανικό τρόφιμο για την πρόληψη της οστεοπόρωσης αλλά και τη θεραπεία της. Παρότι πρόκειται για φυτικό προϊόν, η περιεκτικότητά του σε ασβέστιο είναι τριπλάσια σε σχέση με αυτή του γάλακτος. Είναι πολύ καλή πηγή φυτικού σιδήρου, περιέχει άφθονες φυτικές ίνες, κυρίως αδιάλυτες, που βοηθούν στη λειτουργία του πεπτικού συστήματος και στην πρόληψη και αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας. Βοηθά στην πρόληψη καρδιαγγειακών νοσημάτων αλλά και την πρόληψη και ρύθμιση του σακχάρου. Οι ιδιότητες αυτές οφείλονται τόσο στην υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες όσο και στον χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη.
Έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες, δηλαδή βοηθά στην αντιμετώπιση των βλαβερών ελεύθερων ριζών που σχηματίζονται στον οργανισμό μας. Έτσι το χαρούπι δρα προστατεύοντας τα κύτταρά μας από την γήρανση αλλά και από την εμφάνιση διάφορων χρόνιων νοσημάτων. Βοηθά στη μείωση της κακής χοληστερόλης λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς του σε τανίνες. Τέλος δεν περιέχει καφεΐνη.
Το χαρούπι είναι επίσης μια εξαιρετική πηγή βιταμινών και μετάλλων:
- Βιταμίνη D
- Βιταμίνη A
- Βιταμίνη B-2
- Βιταμίνη B-3
- Βιταμίνη B-6
- Χαλκός
- Ασβέστιο
- Κάλιο
- Μαγνήσιο
- Ψευδάργυρος
- Σελήνιο
Το χαρούπι είναι διαθέσιμο στην αγορά ως:
1. Χαρουπόσκονη: Η σκόνη χαρουπιού μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως υγιεινό υποκατάστατο κακάου ή σοκολάτας σε γλυκά, κέικ, αρτοσκευάσματα, ροφήματα. Καθώς είναι φυσικό γλυκαντικό απαιτεί πολύ λίγη πρόσθεση ζάχαρης.
2. Χαρουπόμελο: Το καλύτερο φυσικό γλυκαντικό και η πιο αδυνατιστική συνήθεια γεμάτο βιταμίνες και ασβέστιο. Συνδυάζει γλυκές με ξινές γεύσεις ενώ εναρμονίζεται σχεδόν με όλες τις συνταγές ζαχαροπλαστικής κέικ, παγωτά κλπ).
3. Χαρουπάλευρο: Ένα θρεπτικό αλεύρι με γλυκιά γεύση που θυμίζει σοκολάτα και δεν περιέχει γλουτένη. Κατάλληλο για γλυκά (κέικ – παντεσπάνι) αλλά και για ψωμιά, πίτες κλπ. Θέλει προσοχή με την προσθήκη γλυκαντικών γιατί είναι ήδη γλυκό και επειδή δεν περιέχει γλουτένη ό,τι φτιάξουμε δεν θα φουσκώσει και δεν θα γίνει ογκώδες όπως έχουμε συνηθίσει με τα περισσότερα άλευρα.
4. Χαρουποκαφές: Ο χαρουποκαφές μπορεί να παρασκευαστεί όπως ο ελληνικός, ο espresso, ο καφές φίλτρου ή ο φραπέ. Μπορεί να συνδυαστεί με κανονικό καφέ για να ελαττώσει την καφεΐνη και να προσθέσει βιταμίνες.
5. Ολόκληρο χαρούπι: Πλούσιο σε φυσικά σάκχαρα, έχει πολύ λίγες θερμίδες, λίγα λιπαρά και πολλές βιταμίνες. Τρώγεται όπως είναι, ωμό σαν φρούτο. (ένα φρούτο που θυμίζει σοκολάτα)
Επίσης στην αγορά κυκλοφορούν μπισκότα, παξιμαδάκια, ζυμαρικά και πολλά άλλα προϊόντα χαρουπιού.
Το χαρούπι είναι δέντρο το οποίο έχει φυσικούς εχθρούς να αντιμετωπίσει όπως για παράδειγμα η ελιά επομένως ο καρπός της είναι βιολογικός.
Το ξύλο της χαρουπιάς είναι σκληρό και βαρύ και χρησιμοποιείται στην επιπλοποιία, βαρελοποιία και την ξυλογλυπτική.
Τα άνθη της βγαίνουν στα μέσα φθινοπώρου μαζί με τα φύλλα της. Οι λοβοί βγαίνουν στα τέλη Ιουλίου. Είναι μακριά και στριφτά «φασόλια» πράσινου χρώματος όταν είναι άγουρα που γίνονται καφέ και ξυλώδη όταν είναι ώριμα.
Η χαρουπιά εκτός από εμπορικό ρόλο έχει και σπουδαίο περιβαλλοντικό ρόλο γιατί μπορεί να επιβιώσει σε άγονα και ξηρικά ασβεστολιθικά εδάφη. Το πλούσιο ριζικό της σύστημα συγκρατεί και προστατεύει το έδαφος από τη διάβρωση. Είναι ένα δέντρο πολύ ανθεκτικό στη φωτιά, όμορφο, καλλωπιστικό, βιομηχανικό, γεωργικό, δασικό, ένα δέντρο εργοστάσιο.
Οι κλιματολογικές συνθήκες στην Κρήτη είναι ιδανικές για να ευδοκιμήσει η χαρουπιά ενώ υπάρχουν και αυτοφυή δέντρα κυρίως σε ξηρά και πετρώδη εδάφη κοντά στη θάλασσα. Η Κρήτη διαθέτει το μεγαλύτερο φυσικό χαρουπόδασος της Ευρώπης το οποίο βρίσκεται στα Αστερούσια όρη Ηρακλείου.
Είτε ακολουθείτε μια vegan διατροφή είτε όχι, βάλτε το χαρούπι στη ζωή σας μόνο καλό θα σας κάνει. Την επόμενη φορά που θα φάτε ολόκληρο χαρούπι και απολαύστε τη γλυκιά σοκολατένια γεύση του κρατήστε τους σπόρους του. Βάλτε τους σε ένα μπολ με νερό να μουλιάσουν για 3-4 μέρες. Οι σπόροι θα φουσκώσουν και θα σκάσουν. Σε ένα τάπερ βάλτε χαρτί κουζίνας βρεγμένο, τοποθετήστε τους σπόρους αφήνοντας ένα κενό μεταξύ τους, καλύψτε πάλι με χαρτί κουζίνας βρεγμένο. Ρίχνετε καθημερινά νερό καθώς η υγρασία θα βοηθήσει να βγουν οι ρίζες. Όλο αυτό θα σας πάρει 15-20 μέρες. Μετά φυτεύετε τον κάθε σπόρο σε ένα γλαστράκι και με υπομονή, αγάπη και φροντίδα περιμένετε να βγει η μικρή σας χαρουπιά. Και είπαμε με αγάπη, φροντίδα και υπομονή σύντομα θα απολαύσετε την πλούσια σκιά της που μας προσφέρει όλο τον χρόνο αλλά και τους καρπούς της.
Συντάκτης: Vegan Pastry Chef Μουτζούρη Χαρά
